XANÎ’DE BENZETMEDE MÜBALÂĞA(1)
Tasvir ve benzetmede bir başka yöntem de vardır ki, o da, benzetmede mübalağa yapma yöntemidir. Bu yönetmede benzetilenle kendisine benzetilen yer değiştirirler ve her biri öbürünün yerini alır, her biri öbürünün rolüne girer.
Benzetmenin bu çeşidine ” tersine dönmüş benzetme”de denilebilir. Örneğin sevgilinin yanakları güle benzetilirse, bu olağan bir benzetme olur; Ama eğer gül, sevgilinin yanaklarına benzetilirse, bu, benzetmede mübalâğa olur. Benzetmenin bu çeşidi edebiyatı daha da güzelleştirir ve edebiyatın bir çeşit süsü olur.
Ölümsüz Xanî’de,”Mem û Zin”de benzetmenin bu çeşidinin büyük bir ustalıkla kullanmış ve destanın sayfalarını bu çeşit benzetmeyle süslenmiştir. Örneğin bilindiği gibi, Kürd mitolojik kahramanı Zaloğlu Rüstem yiğitliğin, kahramanlık ve savaşkanlığı simgesidir;ünlü Arap şair Hatem-i Tai de cömertliğin simgesidir.Bir kahraman övüldüğü zaman,Rüstem’e benzetilip ”Rüstem gibidir” denir;bir cömert de övüldüğünde,Hatem’e benzetilerek “Hatem gibidr” denir;Ne var ki Xanî’nin yanında,Botan Beyi Zeydin Bey öyle cömert ki Hatem onun cömertliğine muhtaç olur ve öyle yiğittir ki,Rüstem onun kahramanlık ve yiğitliğine yenik düşer.Mem û Zin eserinin 8.bölümünde, Zeydin Bey’i överken şöyle demiştir:
“Hatem muhtaç olurdu O’nun cömertliğine
Ve Rüstem yenik düşerdi O’nun yiğitliğine”
