Dilan Dirayet Taşdemir: Engelliler Haftası Engelli- Kadınların Sorunları Araştırma Önergesi
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞI’NA
Engelli kadınların sosyal ve ekonomik alanda yaşadıkları tüm sorunların, karşı karşıya kaldıkları dışlanma mekanizmalarının araştırılması ve çözüm önerilerinin geliştirilmesi için dünyanın çeşitli yerlerinde hayata geçirilmiş sonuç alıcı sosyal politika önlemlerinin incelenmesi ve engelliler açısından toplumsal cinsiyete duyarlı bir yasal mevzuatın geliştirilmesi amacıyla Anayasanın 98’inci, İçtüzüğün 104 ve 105’inci maddeleri gereğince Meclis Araştırması açılması için gereğini arz ederim.
Dirayet Dilan TAŞDEMİR
Ağrı Milletvekili
GEREKÇE
Hem engelli hem de kadın olmaktan kaynaklanan çoklu ayrımcılığa dayalı sorunlar yaşayan engelli kadınlar, tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de sosyal dışlanmanın farklı çeşitlerine maruz kalmakta ve toplumsal hayata dâhil olmak için büyük mücadeleler vermektedir. Cinsiyet eşitsizliğinin ekonomik ve sosyal tezahürlerinden çok daha ağır şekilde etkilenen engelli kadınlar, toplumda en fazla hak ihlali ve hak kaybıyla karşı karşıya olan kesimlerin başında gelmektedir. Dolayısıyla toplumun, engelli kadınlara biçtiği rollerden kaynaklanan hak ihlallerinin ve yaşadıkları çoklu ayrımcılık durumlarının önemli bir husus olarak ayrı bir değerlendirmeye ve araştırmaya tabi tutulması gerekmektedir.
Engelli kadınların birçoğu yaşamları boyunca şiddet, işkence ve istismara maruz kalmakta; eğitim, istihdam, sağlık gibi en temel insan haklarından yeterince yararlanamamaktadır. Engelli kadınların erişiminde en fazla zorlandıkları alanlardan biri eğitimdir. Eğitim çağına gelen birçok engelli kadın ya hiç eğitim alamamakta ya da asgari bir seviyede öğrenim gördükten sonra tekrar eve dönmektedir. Bu durum hem cinsiyete hem engelliliğe dayalı ayrımcılığın birleşimi olarak engelli kadın ve kız çocuklarının düşük okuryazarlık ve okula gitme oranıyla sonuçlanmaktadır.
Yine engelli kadınların sağlık hakkından yararlanmaları yaşam hakkından yararlanmalarıyla ayrılmaz bir ilişki içindedir. Buna rağmen engelli kadınlar engel türlerine göre çeşitlenen sağlık hakkına erişimde ciddi sorunlar yaşamaktadır. Örneğin, bir engelli kadının sağlık veya rehabilitasyon hizmetine erişimi yoksa yaşam hakkı da tehdit altında olabilmektedir.
Toplumdaki işsizlik olgusundan en fazla payını alan gruplardan biri de yine engelli kadınlardır. Birleşmiş Milletler verilerine göre dünyadaki engelli kadınların sadece dörtte biri iş gücüne dâhildir ve iş bulma ihtimalleri engelli erkeklerinkinin yarısı kadardır. Ayrıca istihdama katılabilen engelli kadınlar işgücü piyasasında engelli erkeklerden daha düşük ücretlerle çalışmak zorunda kalmaktadır.
Engelli kadınların mücadele ettiği sorunların en başında ise ev içinde ve ev dışında uğradıkları şiddet ve istismar gelmektedir. Toplumsal ön yargılar başta olmak üzere, faili tanımlayamama, fiziksel ve sözel olarak şiddete karşı koymada yetersizlik durumuyla şiddetin her türüne uğrama riski diğer bireylere oranla çok daha fazladır. Ancak bu şiddet ve istismar biçimleri ifade edilemediği ve görünür kılınamadığı için önlenmesi noktasında da politikalar geliştirilememektedir.
Engelli kadınların birçoğu düşük ekonomik statü grubundadır ve hayatını kimseye bağlı olmadan sürdürebilmeleri ve iş sahibi olmaları verili toplumsal koşullarda neredeyse imkânsız görünmektedir. Türkiye’de engelli kadınlara yönelik şiddetin ortadan kaldırılması ve topluma eşit ve tam katılımlarının önündeki engellerin kaldırılması için eğitim, istihdam, ulaşım, rehabilitasyon, sosyal hizmetler ve sosyal yardımlar gibi alanlarda erişilebilir sosyal politika uygulamalarının hayata geçirilmesi elzemdir. Ayrıca Türkiye’nin imzacısı olduğu BM Engelli Hakları Sözleşmesi’nin “Taraf devletler engelli kadınlar ile kız çocuklarının çok yönlü ayrımcılığa maruz kalmakta olduğunu kabul eder ve bu bakımdan onların tüm insan hak ve temel özgürlüklerinden tam ve eşit koşullarda yararlanmalarını sağlamaya yönelik tedbirleri alır” diyen 6. Maddesi bağlamında da hukuki bir zorunluluktur.
Bu bağlamda; engelli kadınların sosyal ve ekonomik alanda karşı karşıya kaldıkları dışlanma mekanizmalarının derinlemesine araştırılması, bu uygulamaların sonlandırılması için dünyanın çeşitli yerlerinde hayata geçirilmiş sosyal politika örneklerinin incelenmesi ve engelliler açısından toplumsal cinsiyete duyarlı bir yasal mevzuatın geliştirilmesi amacıyla TBMM bünyesinde acilen bir Araştırma Komisyonu kurulması gerekmektedir.
