Selam aleykum değerli gönül dostları, nasipse bugün ki yazımızda güzel memleketimizin bir başka ili olan Artvin’de Molla Hamit Cana Hoca hakkında bilgi vermeye çalışacağız. Yüce rabbim bu yolda kalemimizi ve gönlümüzü doğruluktan ayırmasın. Âmin…
Kıymetli dostlar, Molla Hamit Cana Hoca hakkında bilgi verirken esas olan diğer illerimizde olan hak dostlarını anlattığımız gibi doğruluğun ve samimiyetin izinde yürümektir. Bizler, aciz kullar bu noktada bir şeylerin asli niyetini taşırken evvela ne anlatmak istediğimizi bilmeli ve ona göre de bir çizgi belirlememiz gerekir. İşte böylesi bir samimi hava ikliminde hak dostları arasında yer alan muhterem Molla Hamit Cana Hoca hazretleri, 1460'lı yıllarda Cenevizlerin altın ve bakır çıkarttığı maden şehri Çinkathev'in (Murgul) Gogliyet (Başköy) köyünde yaşayan, saygın ve sevilen kilise papazının dokuzuncu kızından sonra dünyaya gelmişleridir. Kendilerinin 9-10 yaşlarındayken Osmanlı askerleri tarafından devşirme olarak alınıp İstanbul'a Enderun Mektebine götürüldüğü kaynaklarca aktarılır. Sonraki zamanlarda Müslüman olan Molla Hamit Cana hazretlerinin Müslüman olmadan önce ki adı bilinmemektedir. Ancak ne var ki son derece akıllı ve zeki bir talebe olan Hamit hafızlığını tamamlayarak bu alanda büyük bir adım atar. Daha sonra Molla unvanını alan Hamit, hocaları tarafından çok sevilip cana yakın kabul edilmesinden dolayı "CANA" lakabını almış ve böylece Molla Hamit Cana adıyla tanınmaya başlanır. Enderun Mektebinde Müderris olarak hizmet etmiştir.
Kaynakların bizlere işaret ettiği noktada, Molla Hamit Cana Hoca hazretleri, babası Gürcü kökenli olup, adı ise Kartveli’dir. Annesi Laz kökenli olup adı Megrel’dir. Molla Hamit Cana Hoca kendi bölgesini de İslam'a davet etmek istediğini o dönemin şeyhülislamına söylemiş ve bu isteği kabul görmüş, eğer tebliğine icabet edilmezse İstanbul'a geri dönmesi tembihlenmiştir. Molla Hamit Cana Hoca, Gogliyet'e gelerek papaz babası ile dini münazaraya tutuşmuş, Kur-an'ı Kerim'deki Meryem Suresi ile babasını ikna edip İslam'a girmesine vesile olmuştur. Cenabı hak kendilerinden razı olsun. Âmin.
Molla Hamit Cana Hoca, ilk ezanı kilise kapısında okumuş ve gelen komşularını ikna ederek kısa zamanda Müslüman olmalarına vesile olmuştur. O dönemde Derebeylikle yaşayan Lazlar ve Gürcülerin ileri gelenlerini, akraba ve hısımlarını bizzat Atina(Pazar), Viçe(Fındıklı), Arahevi(Arhavi), Maradit(Borçka), İmerhevi(Şavşat), Kobuleti(Çürüksu), Batumi(Batum), İmereti (Gürcistan'ın batı bölümünde bulunan bölgenin adı) ve Kutaisi'ye (Gürcistan'ın ikinci büyük şehri) giderek irşat etmiş, tanınmış bir ailenin çocuğu olduğundan çağrısı kolayca karşılık bulmuştur.
Yine bu dönemde İslamiyeti yaymaya çalışan Molla Hamit Cana Hoca Gürcülerin ilk camisini o bölgedeki Lomiket'te (Aslanlı Mah.) inşa etmiş, ilk cuma namazını burada kıldırmıştır. Daha sonra Lazlara ait camiyi de Potocur'da (Arhavi) yaptırmıştır. Ortodoks Gürcülere baskıların artması nedeniyle Gürcü ve Laz Derebeylerinin daveti üzerine o zaman Tirebizon'da (Trabzon) şehzadelik yapan Şehzade Yavuz Sultan Selim'e Molla Hamit Cana Hoca ve talebeleri rehberlik yapmıştır. Müslüman olduktan sonra 1514 Çaldıran Meydan Savaşı'nda Müslüman Gürcüler, Molla Hamit Cana Hoca'nın gayretiyle Yavuz Sultan Selim Han'a destek vermişlerdir.
Gürcülerin ve Lazların önemli oranda İslamiyeti yaşamalarına vesile olan Molla Hamit Cana Hoca hazretleri yaklaşık 85 yaşlarında, Gogliyet Köyünde Lomiket Mahallesinde 1540'lı yıllarda vefat etmiştir. Mezarı, vefat ettiği yer olan Artvin İli Murgul İlçesinin Başköy Köyüne bağlı Arslanlı Mahallesinde bulunmaktadır. Cenabı hak kendilerine rahmet eylesin. Âmin.
Kaynaklar
1) Evliyalar Ansiklopedisi
2) Osmanlı Evliyaları
